گفت وگوی شفقنا با دکتر مهریزی درباره «رابطه انسان و خدا در دعا
گفت وگوی شفقنا با دکتر مهریزی درباره «رابطه انسان و خدا در دعا
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، دعا را یک زبان مشترک فرا دینی و فرا مذهبی بین ادیان مختلف دانست و گفت: دعا می تواند محور نزدیک شدن ادیان و مذاهب به یکدیگر باشد. همچنین در ادعیه، حرمت و کرامت انسان حفظ شده و انسان به دلیل دارا بودن جهل و نادانی سرزنش نمی‌شود، بلکه خداوند این عیوب را می‌پوشاند و انسان را به بازگشت به سوی خود دعوت می‌کند.
دعا زبان مشترکی است که می تواند در گفت وگوی ادیان و تقریب مذاهب کارگشا باشد
حجت الاسلام والمسلمین دکتر مهدی مهریزی در گفت‌وگو با خبرنگار شفقنا (پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه)، به فرا مذهبی و جهانی بودن دعاها اشاره کرد و گفت: دعا، زبان مشترکی است که می تواند در گفت وگوی ادیان و تقریب مذاهب بسیار کارگشا باشد. بخش قابل توجهی از دعاها در صحیفه سجادیه منعکس شده است و بخشی دیگری از آن در منابع حدیثی وجود دارد، این ادعیه جنبه فرا مذهبی، فرا دینی و جهانی دارند و مفاهیم انسانی در آنها مطرح شده است.
برخی دعاها را می‌توان به عنوان معارف جهانی مطرح کرد
او در مورد مذهبی و فرا مذهبی بودن دعاها اظهار کرد: این ادعیه خارج از چارچوب یک مذهب مطرح شده است لذا همه ادیان و مذاهب از جمله یهودی، مسیحی، سنی و... می‌توانند از این دعاها استفاده کنند. ادعیه‌ای که از امامان شیعه نقل شده مانند ادعیۀ صحیفه سجادیه، دعای عرفه، ابوحمزه و ... می‌تواند در بحث های بین شیعه و سنی محور باشد و برخی از دعاها و زیارات صبغۀ مذهبی دارند، برای مثال دعای ندبه این چنین است، اما ادعیۀ صحیفه سجادیه، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای عرفه و دعای کمیل هرکدام دارای مفاهیم مشترک انسانی است این دعاها را می‌توان به عنوان معارف جهانی مطرح و آن را فراتر از یک مذهب و دین معرفی کرد.
محتوای دعاها می‌تواند آموزه‌ها را با تعالیمی در سطح فراتر از یک مذهب مطرح کند
این کارشناس امور مذهبی ادامه داد: محتوای دعاها می‌تواند آموزه‌ها را در سطح فراتر از یک مذهب و دین مطرح کند و در ایامی مانند حج یک محور قابل توصیه و تعمیم باشد. شاید برخی از مذاهب اسلامی و پیروان سایر فرق اسلامی به طور گسترده با صحیفه سجادیه آشنا نباشند ولی هر شخصی که آن را می‌خواند با آن انس می‌گیرد.
صفاتی که برای خداوند ذکر می شود، در نوع دینداری پیروان آن مذهب یا دین موثر است
مهریزی با اشاره به اینکه در دعاها خداشناسی و معرفی صفات خداوند صورت می‌گیرد، گفت: معرفی خدا و خصوصیات و صفاتی که برای خداوند ذکر می شود، در نوع دینداری پیروان مذاهب و دین موثر است. قرآن، خدا را توصیف کرده است و این توصیف ها به شکل مبسوط و گسترده تر در ادعیۀ معصومین مشاهده می شود.
رابطه خدای قرآن با انسان، رابطه خالق و برده نیست
او تصریح کرد: خدایی که اسلام و قرآن معرفی کرده با خدای برخی ادیان تفاوت جدی وجود دارد. خدای تورات، یک فرمانده پادگان است و خواهان تسلیم شدن بی چون و چرای انسان‌ها در برابر او است، اما خدای قرآن این گونه نیست، رابطه خدای قرآن با انسان رابطه خالق و برده نیست.کلمه عبدگاهی به معنای مخلوق و گاهی به معنای برده است، اما معنای "عبد" که در قرآن به کار می بریم "برده" نیست، بلکه به معنای"مخلوق" است از این رو در زبان عربی اگر کلمه عبد به معنای برده باشد، جمع آن کلمه "عبید"است و در صورتی که به معنای مخلوق است، جمع آن کلمه عباد خواهد بود لذا در قرآن هرگاه خدا با انسان صحبت می‌کند کلمه "عباد" به کار رفته است که این مطلب نشانگر این است که انسان‌ها برده خدا نیستند و آنان حق حرف زدن و فکر کردن، دارند. بنابراین جایگاه وسیعی برای فعالیت‌های فکری انسان وجود دارد و در غیر این صورت قدرت تعقل و پویایی از انسان گرفته خواهد شد.
در دعاهای شیعی، معرفی خدا به گونه‌ای قرآنی به وضوح دیده می‌شود
مهریزی ادامه داد: در دعاهای شیعی، معرفی خدا به گونه‌ای که قرآن معرفی کرده به وضوح دیده می‌شود و این نشان از وجود رابطه خالق و مخلوق است. در دعای عرفه نیز این رابطه بین انسان و پروردگار وجود دارد. در بخشی از این دعا صفات و ویژگی‌های خداوند معرفی می‌شود و در بخش دیگر آن به معرفی ویژگی‌های انسان می‌پردازد.
یکی از مفاهیم کلیدی ادعیه، حفظ کرامت و حرمت انسان است
این استادیار دانشگاه آزاد اسلامی به وجود مفاهیم کلیدی در ادعیه اشاره کرد و افزود: یکی از مفاهیم کلیدی در ادعیه که می تواند در نوع نگاه دینداری موثر باشد، حفظ کرامت و حرمت انسان است. در ادعیه نقص‌های انسان پوشیده شده، خوار و ذلیل نمی شود و خداوندی که همه چیز انسان هست هیچ گاه نگاهی تحقیر کننده به انسان ندارد و او را به سوی خوبی‌ها تشویق می‌کند،به عنوان مثال در دعای کمیل ابتداستار العیوب می آید سپس علام الغیوب "تو می پوشانی با اینکه پنهان ها را می دانی" از این رو اولین کسی که با انسان با کرامت رفتار کرد و این کرامت را پاس داشت، خداوند متعال است.
انسان در برابر عدل الهی تسلیم است و در مقابل نقص‌های خود به فضل پروردگار پناه می‌برد
مهریزی یکی دیگر از مفاهیم کلیدی در ادعیه را توجه به عدل الهی دانست و تصریح کرد: یکی از مفاهیمی که در ادعیه و نیایش‌های شیعی و اهل بیت وجود دارد، توجه به عدل الهی است به این معنا که خداوند ظالم و ستمگر نیست. از این رو در بخشی از دعای عرفه آمده است "تو آن حاکم عادلی هستی که هیچ جور و ستمی نمی کنی، تو ظلم نمی کنی ولی اگر بخواهی با عدل خود با من رفتار کنی خود آن {عدل} من را گیر می اندازد چون من مستحق همه عقوبت ها و کیفرها هستم" بنابراین انسان در حقیقت از عدل خدا به فضل او پناه می‌برد، اگر خداوند با عدالت و طبق مقررات با انسان رفتار کند، انسان گرفتار خواهد شد و از آنجا که خداوند اهل جور و ستم نیست، انسان به فضل و لطف پروردگار پناه می‌برد.
منبع : شفقنا
